Halaman

Senin, 21 Januari 2013

Sesonggan


Sesonggan wit ipun saking kruna 'ungguh', sane mateges linggih, genah, wiadin nongos. Kruna ungguh polih paweweh merupa pangiring (akhiran) "an", dados ungguhan sane mateges janji utawi pati. Kruna ungguhan kasandiang (mengalami perubhan sandi suara) dados unggwan. Sajeroning pangucapan kruna unggwan puniki dados unggan. Selantuir ipun kruna unggan puniki polih pangater (awalan) "sa" dados saunggan, taler kasandiang malih dados songgan. Kruna songgan puniki kadwipurwayang dados sesonggan.

Sesonggan puniki sakadi pelambang kahanan kalih polah jadma, sane kaimbangang ring kahanan kalih polah barang wiadin buron. Umpami : "bedug pengorengan". Pengorengan punika wantah wangun utawi kawentenan ipun sakadi punika bedug, meweh antuk ngelegang mangda asah (lurus / datar). Dados ipun suksmannyane : kaucapang ring anak sane kalintang bengkung tur sigug, nenten dados ajahin.

Ring sor puniki wenten conto sesonggan, luir ipun :
  1. Taluh apit batu. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane magenah ring genahe sane sukil/keweh, singsal agulikan pacang nemu baya.
  2. Abias pasih. Suksmannyane : nenten keni utawi nenten sida antuk ngawilangin katahipun biase ring pasih.
  3. Blakas mangan di pisaga. Suksmannyane : sakadi anake maduwe painak muani siteng tur anteng, sakewanten ipun magenah ring pisaga.
  4. Ngentungan uyah ke pasih. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane mapi-mapi ngicenin barang utawi artha ring anak sane sampun sugih.
  5. Kuluk ngongkong tuara ngutgut. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane sida mawicara manten (ngomong saja), nanging nenten wenten pakaryanne utawi tindakanne.
  6. Ngajahin bebek ngelangi. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane mapi-mapi ngajahin anak sane sampun wikan utawi duweg.
  7. Ngrebutin balung tan paisi. Suksmannyane : ngrebutin brang nenten wenten isine utawi barang sane nenten malih maguna.
  8. Buka gowake ngadanin ibane. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane sombong, nyapa kadi aku.
  9. Liep-liep lipi gadang. Suksmannyane : kaucapang ring anake sane ring pangarepne jemet pisan, sakewanten sujatinne ipun anak sane nenten becik/jahat.
  10. Kutal-kutil ikut celeng. Suksmannyane : kaucapang ring pakaryan sane rasane aluh, sakewanten sujatine nak meweh yen kalaksanayang.
  11. Ada gula ada semut, suksmanipun : anake sane sugih tur dana, irika janten akeyh anake sane rauh nunas pakaryan.
  12. Ada andus ada apine, suksmanipun : yening wenten orti ala wiadin ayu, sinah wenten sane jati (pasaja), diastun ipun akidik.
  13. Aduk sera aji keteng, suksmanipun : umpami ring desa wenten krama diastunipun adiri sane melaksana kaon utawi jele (inggih nika memaling, demen miyegan, miwah sane lianan), sinah maka desa kaucap kaon utawi jele rauh ring adan desane teler kaon/jele.
  14. Buta tumben kedat, suksmanipun : sakadi anake sane pecak tiwas, kasuen raris ipun sugih, pramangkin ipun sombong, ngagu tur jerbu ring timpal miwah nyama braya.
  15. Calep calung, suksmanipun : kaucapang ring anake sane seneng ngidih ajengan utawi ajeng-ajengan ring pisaga.
  16. Dawa papahne liu slepanne, suksmanipun : yening anake sue maurip, sinah sampun akeh sane polih rasanin indik suka lan dukane.
  17. Degag delem, suksmanipun : kaucapang ring anake sane degag, ring genahe suung ipun ngapak-ngapak ngaku wanen, sakewanten yening sampun wenten musuh ipun ajerih, makiles mlaib.
  18. Duk masanding api, suksmanipun : sakadi anake sane mamusuh-musuhan raris ganahipun matampekan, iwang akidik janten dados rebat/uyut/iyeg.
  19. Galak-galak di guwungan, suksmanipun : sakadi anake sane wanen sajeroning pekarangan kemanten, nanging yening sampun lintang ring pakarangan ipun getapne pasti.
  20. Gangsaran tindak kuangan daya, suksmanipun : kaucapang ring anake sane kakenken ngarereh barang, durung tatas antuk ipun miragi, gelis-gelis sampun mamargi, pamuput nenten kauningin napi-napi sane karereh.
  21. Gede ombake gede angine, suksmanipun : ageng pikolih utawi asil anake, janten ageng taler penelasipun.
  22. Jadma es tabia, wiadin nyem lalah, suksmanipun : kaucapang ring anke sane gendeng-gendengan.
  23. Juragan seprahu, suksmanipun : kaucapang ring anake sane ngerob ngangge pengangge ngajak timpal ipun saling saluk.
  24. Kamus majalan, suksmanipun : kaucapang ring anake sane pradnyan tur sampun weruh ring makudang-kudang basa.
  25. Katanjung di mata, suksmanipun : sakadi ring anake sane marasa ring dewek iwang ring timpal, raris matemu ring timpalipune punika, mawinan ipun kimud tur kabilbil.
  26. Pancoran matatakan batu, suksmanipun : sakadi anake sane tiwas nampekin anake sane sugih sane dana tur goroh, ring akidik-kidike taler polih mismisan wiadin leledanipun.
  27. Pitik mlali di ketungane, suksmanipun : sakadi anake sane dados buruh, raris polih genah ring gemuhe, sinah ipun bagia.
  28. Togtog titihang, suksmanipun : nundung anak pramangkin nenten dados sangkenang.
  29. Yeh ngrocok sinah tukade daken, suksmanipun : kaucapang ring anake sane sombong akehan raos, nanging akidik tindakne, maciri anak belog.
  30. Paid bangkung, suksmanipun : sakadi anake sane makurenan, raris sane lanang nyerodin, nongos ring umah sane luh (luhipune).
  31. Ada kacang ninggal tungguana, suksemanipun : nenten wenten anak alit wiadin sisia, jaga ngutang sesolahan bapa wiadin guru
  32. Ada mas slakane tan paguna, suksemanipun : skadi anake sane polih barang sane anyar, raris barange sane let (yang lama) tan karunguang
  33. Angkabin barong somi, suksemanipun : matakut timpal (anak) antuk sane aeng-aeng, kewanten sejatin ipun nenten wenten punapa punapi
  34. Anyar-anyaran gerang bangkuk, suksemanipun : sakadi anake sane ngwangun saluiring wawangunan, ring pangawitne kewanten ipun gati (anteng), wawu asasih kewanten sampun macet (tan kalinguang)
  35. Awak baduda nagih madanin garuda, suksemanipun : sakadi anake sane tiws wiadin mamacul, mamanah ipun mamadanin (nandingin) anake sane sugih wiadin anake sane mapangkat tegeh
  36. Bangkung kapitikan, suksemanipun : sakadi anake sering marikosa anak, ring arep anake akeh, ipun ngliep mapi tan uning, yening rikala suung ipun parikosa nyagrep
  37. Bapane macan panakne samong, suksemanipun : upami bapaneipune duweg dados balian, sinah pianakipune taler dueg ngusadanin
  38. Bikase mabuyung sampi, suksemanipun : sakadi anake sane mapi-mapi kasih tur wawuh, kewanten sujatinipun tan pegat ngamahin
  39. Be nantangin talenan, suksemanipun : sakadi anake sane sampun kaon maprakara, raris ipun nangtangin anake sane menang; wiadin sakadi anake sane sampun janten iwang nangtangin sane patut
  40. Bedeg gegantungan, suksemanipun : sakadi anake sane ngambel pakaryan utawi dados pagawe pamrintah, wiakti nenten jenek, yening iwang antuka raris pagawe punika kakisidang wiadin kasuudang.
  41. Bedug pangorangan, suksemanipun : Kaucapang ring anake sane kalintang bengkung tur sigug, nenten dados pakelinging utawi ajahin.
  42. Berag-beragan jaran Sumba, ikutne masih kenjir, suksemanipun : satuara-tuaran anake sane pecak sugih, tangkep ipune taler kantun begak utawi metangkep suka.
  43. Bobabe nilun kuping, suksmanipun : Kaucapang ring anake sane kalintang bogbog, nenten satia ring janji.
  44. Botor majeet, wiadin sera makihkih, suksmanipun : Kaucapang riang anake sane kalintang demit tur pripit.
  45. Caruk banyu, miwah aut kelor, suksmanipun : sakadi anake sane patut macukit, agung alit tua bajang wenang macukit.
  46. Cacotek sambungin layur, suksamnipun : sakadi anake sane ngorta ring timpalipun, raris malih ipun ngortayang ring anake lianan.
  47. Cenik cenikan punya sotong, ngalesne pasti, suksmanipun : sakadi anake pakatenipun madewek alit tur berag, kewanten kereng tur sasa ngambil pakaryan.
  48. Dana tan kapariangkenan, suksmanipun : Sakadi anake sane matetulungan kalih mapawehweh timpal, kewanten sang katulungin wiadin kawehin punika nenten nyuksemayang.
  49. Dayane manggul gambang, suksmanipun : sakadi anake sane ngarereh (nglamar) pakaryan mawetu bingbang manahipune.
  50. Dewa rauh ubetin jelanan, suksmanipun : Sakadi anake sane pacang ngamolihang kabagian utawi ageng, kewanten ipun ten nyak nampi kabagian punika.
  51. Dija kadena langite endep, suksmanipun : Sakadi anake sane mamilih genah wiadin pakaryan, sane kasengguh becik pacang ngwehin kasukan, sujatinipun ring dija ugi genahe pateh.
  52. Etuhan teken kulit tingkihe di duur temboke, suksmanipun : Sakadi anake sane tiwas nektek, utawi sakadi anake sane pongah juari nenten madue kimud.
  53. Galak-galak di abu, suksmanipun : Sakadi anake sane wanen sajeroning pekarangan kemanten, kewanten yening sampun lintang ring pakarangan ipun getap pasti.
  54. Galak-galak di guung, suksmanipun : Sakadi anake sane wanen ring desanipun kemanten, nanging yen sampun lintangan ring desanipun jeg pasti sampun ipun getap.
  55. Gancang grogo, suksmanipun : Sakadi anake sane gelis-gelis ngambil pakaryan sane durung uninginipun, kalih nenten nyak mataken, pamuput dados iwang.

18 komentar:

  1. Adik Sera aji keteng???? Napi suksmanipun?

    BalasHapus
    Balasan
    1. Upami ring desa wenten krama diastunipun adiri sane melaksana kaon utawi jele

      Hapus
  2. Ngantiang bulan ulung, suskmanyane

    BalasHapus
  3. Magantung bok akatih, napi sukseman ipun??

    BalasHapus
  4. 1.Kamus majalan suksemane...
    2.Asuk sera aji keteng suksemane...
    3.Abias pasih suksemane...
    4.Taluh apit batu suksmane...
    5.Angkaban barong somi suksemane...

    Tulungin tiangπŸ™πŸ™☝πŸ‘

    BalasHapus
  5. Sera makikih napi suksmanipun??

    BalasHapus
  6. napi artine
    1.saput2 eda kadena dingin
    2.yeh ngetel di capcapane bisa ngesongin batu

    BalasHapus
  7. mangkin sampun wenten aplikasi android gratis indik basa bali sane lengkap ngawit saking sesonggan, cecimpedan, tungkalikan, len raos, bebladbadan, wilangan, buron lan sane tiosan
    rarisang download ring Playstore/Basabali

    BalasHapus
  8. A liunan krebek kuangan
    B ngalih balang ngaba alutan

    BalasHapus
  9. Bebek ajahin ngelangi napi suksmanipun??

    BalasHapus
  10. Napi artin pepindan: I Putu gegaene nglubak dogen
    Tolong segera di jwb

    BalasHapus
  11. Napi sesongan nyelig nyelig tain jaran?

    BalasHapus
  12. Napike artine ngutang kandik nuduk jaum

    BalasHapus